Column: Helpt vitamine D tegen corona?

door Anneke Palsma

Iedereen is op zoek naar hét middel tegen COVID-19. Er wordt hard gewerkt om een vaccin te ontwikkelen, maar zolang dat er nog niet is, is het zaak om in te zetten op preventie. Naast het voorkomen van de infectie, wordt ook ingezet op het versterken van het immuunsysteem. Vitamine D lijkt daarin hoge ogen te gooien, maar hoe sterk is het bewijs dat vitamine D daadwerkelijk bescherming biedt tegen corona?

Wat roepen de media en wetenschappers?

Wetenschappers roepen op om extra vitamine D in te nemen om COVID-19 te voorkomen, zie Algemeen Dagblad van 28 oktober In de actualiteitenrubriek EenVandaag gaven hoogleraar immunologie Savelkoul (Wageningen Universiteit en internist/onderzoeker de Jongh (Amsterdams Medisch Centrum aan dat inname van extra vitamine D kan leiden tot een betere immuniteit. Beide wetenschappers erkennen dat het bewijs nog niet echt sterk is dat vitamine D helpt als bescherming tegen COVID-19 en/of om de ziekteverschijnselen minder heftig te laten zijn. Toch adviseren ze wel om uit voorzorg vitamine D te nemen, zolang er nog geen echt middel is tegen COVID-19 gevonden.

Wat is er bekend uit wetenschappelijk onderzoek?

In een klein onderzoek in Spanje bleek namelijk dat patiënten met een COVID-19 minder vaak op de intensive care (IC) behandeld hoefden te worden als ze naast alle medicatie ook tijdens de behandeling vitamine D kregen toegediend. De Spaanse onderzoekers stellen in hun conclusie echter, dat er meer onderzoek nodig is om tot een steviger bewijs te komen voor het effect van vitamine D bij de behandeling van COVID-19. Inmiddels worden er meerdere onderzoeken gedaan naar de rol van vitamine D op het immuunsysteem en met name bij COVID-19.

Vitamine D-tekort bij COVID-19-patënten?

Uit verschillende rapportages blijkt dat mensen met overgewicht vooral kwetsbaar blijken bij de behandeling van COVID-19. Ook zou deze groep een verhoogde vitamine D-behoefte hebben, omdat ze meer vetweefsel hebben. Dat kan een verklaring zijn voor een relatief en absoluut vitaminetekort in het lichaam.
Uit de registratie in Nederlandse ziekenhuizen blijkt dat patiënten met overgewicht en obesitas met COVID-19 vaker op de IC belanden dan mensen met COVID-19 met een normaal gewicht. Naast de mensen die vatbaarder zijn voor infecties, doordat ze ouder zijn dan 70 jaar en/of al een chronische aandoening hebben lopen mensen met overgewicht ook een groter risico om COVID-19 te krijgen en ook daarbij meer ernstige complicaties te ontwikkelen. Nu is er al vaker een verband gelegd tussen een vitamine D-tekort en obesitas en ook tussen vitamine D-tekort en insulineresistentie. Daarnaast is er ook in eerder onderzoek gevonden dat een tekort aan vitamine D vaker voorkomt bij luchtweginfecties en bij mensen die op het Noordelijk halfrond wonen.

Weerbaar tegen COVID-19

Nu is het verleidelijk om te zeggen dat vitamine D kennelijk kwetsbaar maakt voor het krijgen van COVID-19, maar dat is niet het hele verhaal. Het is daarnaast ook nodig om op allerlei factoren in te zetten die de immuniteit op orde houden en/of versterken. Denk hierbij aan voldoende slaap, het gebruik van een gezonde voeding met voldoende groenten en fruit en daarnaast ook de hygiënemaatregelen op te volgen. Daarbij gaat het om handen wassen en allerlei oppervlakten die je aanraakt schoon te houden, voldoende afstand houden, voldoende ventilatie in gebouwen, voldoende beweging (bij voorkeur in de buitenlucht), een mondkapje op de juiste manier te gebruiken en bij het afstand houden ook rekening te houden met andere mensen.
Daarnaast is het raadzaam om de normale suppletieadviezen van de Gezondheidsraad goed op te volgen. Deze zijn ook op de website van het Voedingscentrum te vinden.

Wat is nu de juiste conclusie over COVID-19, overgewicht en vitamine D?

Er is op dit moment (29 oktober 2020) nog onvoldoende bewijs om aannemelijk te maken dat vitamine D helpt tegen COVID-19. Er zijn wel aanwijzingen dat een goede vitamine D-status mogelijk bescherming biedt tegen infecties van de luchtwegen.
Mensen met overgewicht hebben een grotere kans op een vitamine D-tekort, doordat ze meer vetweefsel hebben. Bij mensen met overgewicht en insulineresistentie is er dus ook een verhoogde kans op een tekort aan vitamine D.
Het is niet duidelijk of het vitamine D-tekort bij mensen met overgewicht dè factor is waardoor ze een grotere kans hebben op ernstige complicaties als ze COVID-19 doormaken.

Basis voor het advies voor de praktijk

Op basis van de wetenschappelijke bevindingen zijn er op dit moment nog geen harde adviezen te geven over de aanbevelingen voor vitamine D om COVID-19 te voorkomen en/of te behandelen.
Wat we wel zeker weten is dat het raadzaam is om een tekort te vitamine D te voorkomen/behandelen voor een goede botgezondheid en spierkracht en om het immuunsysteem in stand te houden en/of te versterken. Daarom is het voor de consument belangrijk om voldoende vitamine D binnen te krijgen. Daarnaast blijft het van belang om voldoende te bewegen, voldoende te ontspannen en te slapen en gezond te eten.

Voor voldoende vitamine D-inname is het raadzaam om dagelijks:

1. Het brood en/of de broodvervangers te besmeren met halvarine of margarine, omdat dit verrijkt is met vitamine D.
2. Ten minste één keer per week één portie vis te eten, bij voorkeur vette vis.
3. Voldoende eieren, vlees of vleesvervangers waaraan voldoende vitamine D is toegevoegd te gebruiken.
4. Ook bak- en braadvetten te gebruiken die verrijkt zijn met vitamine D.
5. Extra vitamine D te nemen als je tot een risicogroep voor een tekort behoort.
6. Ook buiten te bewegen, omdat onder invloed van zonlicht ook vitamine D wordt aangemaakt in de huid. Hoewel de zon nu niet zoveel kracht heeft is het toch goed om buiten actief te zijn. Daglicht en buitenactiviteiten kunnen leiden tot een betere stemming.
7. Nooit meer vitamine D te gebruiken dan 25 mcg/dag voor kinderen tot 1 jaar, voor kinderen tussen de 1 en 10 jaar niet meer dan 50 mcg/dag  en niet meer dan 100 mcg/dag voor volwassenen.