Schijf for Life: het plantaardige alternatief voor de Schijf voor Vijf

Een groep diëtisten heeft de Schijf for Life gelanceerd. De Schijf van Vijf van het Voedingscentrum is volgens hen achterhaald en niet milieuvriendelijk. De nieuwe schijf is het plantaardige alternatief.

De Schijf for Life voorziet Nederland van een voedingsadvies dat aansluit op klimaat-, milieu-, en gezondheidsdoelen. De Schijf for Life beoogt:

• mensen informatie te geven over adequate voeding;
• de gezondheidsvoordelen van voeding optimaal te benutten;
• het beperken van klimaatverandering en herstel van biodiversiteit mede mogelijk te maken.

De Schijf for Life heeft niet vijf maar vier schijven: groente en fruit, vet (in de vorm van elke dag avocado, zaden en noten), eiwit (zoals tofu, peulvruchten en soja) en zetmeel (onder meer aardappels en granen). Om vitaminetekorten te voorkomen, is het advies om supplementen voor vitamine B12 en D3 te slikken. De nieuwe schijf is door zeven diëtisten is opgesteld en inmiddels hebben zo’n tweehonderd praktijken hun steun betuigd. De Schijf for Life heeft een uitgebreide onderbouwing, waarin naar verschillende wetenschappelijke onderzoeken wordt verwezen.

Bladgroente

Volgens de schijf van de diëtisten eet de Nederlander 50 gram meer fruit dan het Voedingscentrum voorschrijft, 100 gram meer groente (in totaal 300 gram, waarvan de helft bladgroente) en dient een lepel zeewier als jodiumbron. De diëtisten besteden veel aandacht aan de bladgroenten, omdat deze veel vezels bevatten voor een gezond lichaam. Er wordt gewaarschuwd voor vleesvervangers, omdat er veel zout in zit. En kokosvet en palmolie bevatten vooral verzadigd vet. Advies is om deze producten niet dagelijks te eten. 

Plantaardig voedingspatroon

De overgang naar een plantaardig voedingspatroon vergt een grote gedragsverandering. Op de website staat dan ook het advies om contact op te nemen met een diëtist met kennis van plantaardige voeding om er zeker van te zijn dat een voedingsadvies aansluit op persoonlijke behoeften.

Meest duurzame voedingspatroon?

Of een plantaardige voeding ook de meest duurzame voeding is, is de vraag. In het EAT Lancet-rapport dat gepubliceerd is in het wetenschappelijk tijdschrift The Lancet is het duurzame dieet uitgewerkt om gezond voedsel te produceren voor 10 miljard mensen in 2050. Een gezond, duurzaam en gebalanceerd voedingspatroon is volgens EAT Lancet rapport echter niet puur plantaardig of veganistisch, maar bevat ook kleine hoeveelheden vlees, vis, eieren en zuivel. Er is volgens deze wetenschappers dus ruimte voor dierlijke producten in een duurzame voeding.

Hulpmiddel

Het Voedingscentrum ziet het belang van plantaardig voedsel ook in. Het vergt alleen behoorlijk wat aanpassingen en gedragsverandering. Het Voedingscentrum ziet de nieuwe schijf als mooi hulpmiddel voor mensen om meer plantaardig te eten. Daarnaast is het ook een hulpmiddel voor mensen die al individueel advies van een diëtist ontvangen. Een volledig plantaardig voedingspatroon vraagt meer aanpassingen dan een volwaardige vervanging van vlees en zuivel om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. Daarom zou een goede balans tussen dierlijke en plantaardige eiwitten goed zijn. De Schijf van Vijf is in die zin haalbaarder voor veel mensen die nu de meeste eiwitten binnenkrijgen via dierlijke producten, aldus Marije Seves van het Voedingscentrum.

In haar column schrijft ze dat ook de Nederlandse Vereniging van Diëtisten erop wijst dat het belangrijk is om te blijven benadrukken dat de omschakeling naar een radicaal ander voedingspatroon, welk patroon het ook betreft, niet zomaar vanzelf gaat. Het vereist hoe dan ook een goede begeleiding, stelt Seves. ‘Om steeds de gezonde keuze te blijven maken is volwaardige voeding het uitgangspunt. De begeleiding van een diëtist, met een advies op maat, is daarbij belangrijk om tekorten en gezondheidsschade te voorkomen. Kwetsbare groepen zoals kinderen, zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en ouderen hebben een groter risico op tekorten. Zij doen er zeker goed aan om individueel advies in te winnen als ze veganistisch willen eten. Dat we hier niet te lichtvoetig over moeten doen, blijkt ook wel uit het onlangs verschenen advies van de Hoge Gezondheidsraad in België die veganistisch eten voor verschillende risicogroepen afraadt. (Voedingscentrum).

Voor een kleine groep is een veganistisch voedingspatroon wellicht een keuze, maar veel Nederlanders kunnen al flinke gezondheids- en duurzaamheidswinst behalen door minder dierlijke producten te eten en meer nadruk te leggen op plantaardige voedingsmiddelen.

Adviezen volgens de Schijf for Life

Vak 1: Vocht

Consumeer dagelijks minstens 1,6 (vrouwen) tot 2 liter (mannen) water. Kies bij voorkeur voor (kraan)water, eventueel aangevuld met één tot enkele koppen ongezoete thee of koffie. Beperk de consumptie van suikerhoudende dranken, kunstmatig gezoete dranken en alcoholische dranken.

Vak 2: Groente en fruit

Consumeer dagelijks ten minste 300 gram fruit en ten minste 300 gram groente, waarvan 150 gram bladgroente (rauw gewicht). Vul dit aan met maximaal 1 tl gedroogd zeewier per dag zoals dulse, Iers mos, zeesla of wakame of één norivel.

Vak 3: Zetmeel rijke producten

Varieer dagelijks met ten minste 90 gram (bereid gewicht) verschillende soorten volkoren granen en pseudogranen. Consumeer daarnaast dagelijks ten minste 100 gram knolgewassen zoals (zoete) aardappelen.Onder de zetmeelrijke voedingsmiddelen vallen knolgewassen (zoals aardappelen, zoete aardappelen en cassave), volkoren granen (zoals haver, tarwe en spelt) en pseudogranen (zoals quinoa, amaranth en boekweit).

Vak 4: Eiwitrijke producten

Varieer dagelijks met ten minste 160 gram verschillende soorten peulvruchten en sojaproducten (tofu, tempeh of ongezoete sojazuivel). Beperk de consumptie van kant-en-klare vleesvervangers en vleeswaren.

Vak 5: Vetrijke producten

Consumeer dagelijks ten minste 25 gram ongebrande en ongezouten noten, zaden en/of pitten of 25 gram 100 procent pindakaas of een andere notenpasta. Ook een halve tot een hele avocado is een bron van gezonde vetzuren. Zorg daarnaast dagelijks voor voldoende omega-3 in de vorm van ALA in de voeding door bijvoorbeeld 1 el gebroken lijnzaad, 1 el chiazaad of 1 handje walnoten te consumeren.

Het is verstandig om dagelijks een algenoliecapsule met 250 mg omega-3 in de vorm van EPA en DHA te consumeren, voor voldoende inname van deze vetzuren. Doelgroepen met een hogere behoefte (bijv. zwangere of lacterende vrouwen) of lagere omzetting (bijv. diabetespatiënten of patiënten met hart- en vaatziekten) doen er goed aan om dagelijks een algenoliecapsule van 300 mg te nemen, waarvan minimaal 200 mg DHA.

Suppletie Vitamine B12

Suppleer dagelijks 50-100 μg of twee keer per week 1000 μg vitamine B12 in de verbinding cyanocobalamine. Bij chronisch nierfalen is het aan te bevelen om dagelijks 1000-2000 μg vitamine B12 te suppleren in de verbinding methylcobalamine.

Suppletie Vitamine D

Zorg er gedurende het hele jaar voor dat de huid (zonder zonnebrandcrème) dagelijks 15-30 minuten wordt blootgesteld aan de zon voor voldoende vitamine D aanmaak. Suppleer daarnaast bij niet dagelijkse blootstelling aan de zon in de zomer en lente en in ieder geval in de herfst en winter dagelijks 25 tot 50 mcg/1000 tot 2000 IU vitamine D3 op basis van korstmos. Neem het supplement in tijdens de maaltijd voor optimale absorptie.

Voor meer informatie over de Schijf for Life: www.schijfforlife.nl

Achtergronddocument Schijf for life