Column: Nutriscore of Nutrifail?

door Anneke Palsma

In Nederland wordt al enkele jaren gesteggeld over de invoering van de Nutriscore als voedsellogo. Dit keurmerk zou de consument moeten helpen om gezondere voedselkeuzes te maken. De Nutriscore zou in heel Europa moeten worden ingevoerd. Daarvoor is het echter wel nodig dat de onderbouwing van het logo juist is. Het gaat niet alleen om de toekenning van het logo aan voedingsmiddelen, maar ook of het logo de consument helpt om gezondere keuzes te maken.

Wat er aan vooraf ging

Het logoprobleem bestaat al meer dan 10 jaar. Voedingsnieuwsvolgers zullen zich de levendige discussie nog herinneren over het Vinkje. Het Vinkje werd in 2006 geïntroduceerd, maar was tegelijkertijd ook al omstreden. Het Vinkje werd destijds vanuit de industrie opgezet. Voedingsmiddelenbedrijven die het Vinkje als logo op hun producten wilden voeren, moesten aan bepaalde eisen voor een gezonde productsamenstelling voldoen. Om het logo te mogen voeren moest er wel voor betaald worden. Omdat er nogal wat reuring rondom het Vinkje was, werd in april 2016 een debat georganiseerd door Foodlog om ideeën te inventariseren voor een opvolger van het Vinkje. Tijdens deze bijeenkomst werd voorgesteld om een app te ontwikkelen waarbij ook aspecten als duurzaamheid zouden worden meegenomen.

Logo of app?

Naast een logo kan een app ook een bijdrage leveren aan gezondere keuzes. Het Voedingscentrum ontwikkelde verschillende apps en andere hulpmiddelen voor een gezonde keuze. De apps , zoals de “Kies ik gezond? app”, een “receptenapp Slim koken” en de “Eetmeter” waarin de consument een eetdagboek bij kan houden. Het nadeel van apps is, dat ze niet toegankelijk zijn voor mensen die niet digitaal vaardig zijn. Bovendien moet je voor een app altijd een mobiel apparaat bij je hebben om de app te kunnen gebruiken.

Een logo is dan handiger en praktischer, omdat daarvoor kan worden volstaan met een goede etikettering van een product. Om echter voor “elk wat wils te maken” kunnen de apps van het Voedingscentrum prima gebruikt worden naast een logo.

Wat is het nut van een logo (of app)?

Een verplicht voedingslogo kan ingezet worden om bedrijven aan te moedigen om de samenstelling van hun producten te verbeteren. De bedoeling van voedingswetenschappers en beleidsmakers is dat het logo de consument moet helpen om gezondere keuzes te maken. Naast de landelijke voorlichtingsmodellen zoals de Schijf van Vijf heeft de consument behoefte om op verpakte voedingsmiddelen te kunnen zien of het om een gezond product gaat. Het kiezen moet gemakkelijker worden voor de consument. Een duidelijk keurmerk kan dan helpen als wegwijzer. De boodschap van het logo moet wel begrijpelijk zijn voor de consument. Daarnaast moet het logo ook wetenschappelijk helder en goed onderbouwd zijn. De boodschap van het logo moet gelijk zijn aan het gebruikte voorlichtingsmodel van een land om de eenduidigheid te bewaken. In Nederland betekent dit dat de boodschap van het logo moet overeenkomen met de adviezen volgens de Schijf van Vijf.

Europees logo?

De Europese Commissie kondigde in mei 2020 aan dat zij voor eind 2022 een geharmoniseerde verplichte voedingsetikettering wil invoeren. Deze regelgeving kan ook helpen om voedingsmiddelenproducenten aan te moedigen om de samenstelling van hun producten te verbeteren. Daarmee kunnen dan meerdere voedingsdoelen worden bereikt, zoals een lagere inname van (onzichtbaar) zout, suiker en verzadigde vetten.

Duidelijke etiketten kunnen ook helpen voor de consument voor het maken van gezonde en duurzame voedselkeuzes. Dat is een prachtig streven, maar daarvoor moet wel aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Naast “duidelijk en begrijpelijk voor de consument” en “wetenschappelijk goed onderbouwd” zouden de algoritmes achter het logo voor alle Europese landen moeten worden geharmoniseerd. Dat houdt in dat er naar één Europese voedingsrichtlijn zou moeten worden gestreefd in plaats van allerlei aparte voedingsrichtlijnen per land. Daarnaast moet ook gekeken worden of een logo dan ook bijdraagt aan een beter voedingspatroon.

Wetenschappelijke onderbouwing Nutriscore

In een eerdere column werd al ingegaan op de problemen rondom de harmonisatie van voedingsrichtlijnen een voedingslogo op Europees niveau. De invoering van een Europees voedsellogo met bijbehorende wetgeving kan echter wel een middel zijn om bedrijven aan te moedigen om de samenstelling van hun producten te verbeteren.

Onlangs riepen 289 Europese wetenschappers de Europese Commissie op om de Nutriscore in te voeren. Zij vinden de wetenschappelijke onderbouwing voldoende. Echter de effectiviteit van de Nutriscore is alleen getest door aan consumenten uit te vragen of ze wisten welke categorie (A, B, C, D of E) aan een product werd toegekend op basis van de samenstelling. Dat onderzoek toonde aan dat de Nutriscore wel begrepen wordt.

Meer onderbouwing effect logo op gezondheid consument nodig

Toch zijn er nog altijd onderdelen van het logo die nog niet “waterdicht” getest zijn. Zo is niet bekend of de Nutriscore dan vervolgens ook leidt tot een gezonder voedingspatroon. Ook in de onderzoeken die er in het document van de 289 voedingswetenschappers wordt dit niet onderbouwd. Een gezond product kan bijvoorbeeld ook overgewaardeerd worden waardoor er alsnog een onevenwichtig voedingspatroon ontstaat. Kortom: er zijn nog wel wat losse eindjes die “weggewerkt” moeten worden voordat de Nutriscore voldoende “waterdicht” is.