Frailty sarcopenie en ondervoeding komen vaak (samen) voor bij ouderen die worden opgenomen in het ziekenhuis

Eerder werd in een meta-analyse een sterke associatie tussen fysieke kwetsbaarheid en ondervoeding vastgesteld bij thuiswonende ouderen (Verlaan, 2017). Fysiek kwetsbare ouderen hebben een grotere kans om afhankelijk te worden na een ziekenhuisopname. Na opname in het ziekenhuis is de kans aanwezig dat ouderen niet meer terugkeren naar de thuissituatie, maar worden opgenomen in een verpleeghuis omdat ze niet meer in staat zijn voor zichzelf te zorgen.

Systematic review en meta-analyse

Dit referaat gaat over een recent uitgevoerde systematic review en meta-analyse naar de prevalentie van en de associatie (odds ratio, OR) tussen fysieke kwetsbaarheid (frailty), sarcopenie en ondervoeding bij ouderen (≥60 jaar) in het ziekenhuis (Ligthart-Melis, 2020). Met deze kennis ontstaat meer inzicht in benodigde screeningscriteria en interventies voor goed herstel en zoveel mogelijk zelfstandigheid na opname.

Het literatuuronderzoek werd door een bibliothecaris uitgevoerd in 10 databases. Er zijn 1261 artikelen gescreend die tot 23 mei 2018 waren gepubliceerd. Voor deze review voldeden uiteindelijk 47 artikelen (18.039 patiënten, 55% vrouw) aan de inclusiecriteria, waarvan 39 artikelen (8868 patiënten, 62% vrouw) konden worden opgenomen in de meta-analyse.

Patiënten in de meta-analyse waren aan de hand van vooraf bepaalde criteria beoordeeld op fysieke kwetsbaarheid (robuust, prefrail of frail) of aanwezigheid van sarcopenie (wel/niet) en op voedingstoestand (normaal, risico op ondervoeding of ondervoeding). Voor de meta-analyse werden de data in de categorieën ‘pre-frail’ en ‘frail’, en ‘risico op ondervoeding’ en ‘ondervoeding’ samengenomen, en vermeld als respectievelijk (pre-)frail en (risico op) ondervoeding.

In de 11 studies met in totaal 2725 patiënten die beoordeeld konden worden op mate van fysieke kwetsbaarheid bleek dat 84% van de patiënten (pre-)frail was (95% betrouwbaarheidsinterval (CI) 77-91%, heterogeniteit (I2) = 98,4%). De prevalentie van sarcopenie was 37% (95% CI: 26-48%, I2 = 98,6%) op basis van 15 studies met in totaal 4014 patiënten. De prevalentie van (risico op) ondervoeding, beoordeeld voor 7256 patiënten uit 28 studies, was 66% (95% CI: 58-73%, I2 = 98,6%).

De associatie tussen (pre)frailty en (risico op)ondervoeding) was aanzienlijk met een OR van 5,77 (95% CI: 3,88-8,58, p<0,001, I2 = 42.3%) waarbij er een behoorlijke overlap was van 49,7% op basis van 10 studies met in totaal 2427 patiënten. In een vergelijkbaar opgezette meta-analyse bij thuiswonende ouderen was deze overlap 19%. Voor sarcopenie en (risico op) ondervoeding) was de OR 4.06 (95% CI: 2,43-6,80, p<0,001, I2 = 71.4%) met een overlap van 41,6% (analyse mogelijk op basis van 7 studies met in totaal 2506 patiënten.

In vergelijking met eerdere studies kan worden gesteld dat ouderen in het ziekenhuis er slechter voor staan wat betreft voedingstoestand, fysieke kwetsbaarheid en sarcopenie dan thuiswonende ouderen. Auteurs pleiten daarom voor uitgebreide screening op (risico op) ondervoeding, (pre)frailty en sarcopenie in standaard geriatrische screeningslijsten bij opname. Gezien de substantiële overlap van fysieke kwetsbaarheid of sarcopenie met (het risico op) ondervoeding, pleiten auteurs tevens voor vroege interventie met een eiwitrijk dieet in combinatie met een bewegingsprogramma bij ouderen die zijn openomen in het ziekenhuis, met als doelstelling dat opgenomen ouderen zo veel mogelijk functionaliteit behouden en zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen na ontslag uit het ziekenhuis.

Referenties

• Ligthart-Melis, G. C., Y. C. Luiking, A. Kakourou, T. Cederholm, A. B. Maier and M. A. E. de van der Schueren (2020). “Frailty, Sarcopenia, and Malnutrition Frequently (Co-)occur in Hospitalized Older Adults: A Systematic Review and Meta-analysis.” J Am Med Dir Assoc 21(9): 1216-1228.
• Verlaan, S., G. C. Ligthart-Melis, S. L. Wijers, T. Cederholm, A. B. Maier and M. A. de van der Schueren (2017). “High prevalence of physical frailty among community-dwelling malnourished older adults–A systematic review and meta-analysis.” Journal of the American Medical Directors Association 18(5): 374-382.