Presentatie handvest Gezondheidsorganisaties voor een gezonde voedseltransitie

Op 12 oktober 2024 vond de eerste editie van de PAN Med & Nutrition Conference plaats, met als thema “Plant-based nutrition throughout life”. Een zeer interessante line up van sprekers deelden hun kennis met een internationaal publiek. Een feestelijk moment was de lancering van het handvest “Gezondheidsorganisaties voor een gezonde voedseltransitie”, door Transitiecoalitie Voedsel, Nederlandse Vereniging van Diëtisten, Wereld Natuur Fonds, Voedingscentrum en PAN Nederland. Het handvest is een oproep van en voor gezondheidsorganisaties om Nederland gezonder en meer plantaardig te laten eten.

Voedseltransitie

Physicians Association for Nutrition the Netherlands (PAN Nederland), een vereniging die in 2020 is opgericht als een onderdeel van PAN International, een wereldwijd netwerk van zorgverleners, organiseerde de conferentie. Het handvest is een initiatief van Transitiecoalitie Voedsel in samenwerking met het Voedingscentrum, WWF-NL, PAN Nederland en de Nederlandse Vereniging van Diëtisten, zet zich in voor een dieet waarin minimaal 60% van de eiwitten uit plantaardige bronnen komt. Het handvest richt zich op de aanpak van zowel gezondheids- als milieuproblemen, en kan leiden tot een vermindering van chronische ziekten én een verlaging van de ecologische impact.

Handvest voor gezondheidsorganisaties

Met het ondertekenen van het handvest spreekt de gezondheidssector zich uit voor de noodzaak van een voedseltransitie. En committeren ze zich aan gezamenlijke inzet om Nederland zowel gezonder als duurzamer te laten eten. Als onderdeel van deze beweging – voor kennisdeling, inspiratie en actie kunnen wij samen zorgen voor een gezonde toekomst voor mens én planeet!

Een cruciaal onderdeel van de Nederlandse voedseltransitie naar een gezonder en duurzamer eetpatroon is de consumptie van meer plantaardige en minder dierlijke eiwitten – de eiwittransitie. Deze verschuiving betekent naast een verschuiving naar meer plantaardig en minder dierlijk, ook dat dit gezond wordt ingevuld. De nadruk moet liggen op onbewerkte producten. Op dit moment haalt de gemiddelde Nederlander ongeveer 57% van zijn eiwitten uit dierlijke bronnen en 43% uit plantaardige bronnen.

Voorbeeldrol

De transitie naar eetpatronen met minder dierlijk en meer plantaardig voedsel is waar gezond en duurzaam hand in hand gaan. Gezondheidsorganisaties hebben een voorbeeldrol en kunnen mede sturen op gezonde én duurzame eetpatronen. Zo kunnen de gezondheidscrisis en de duurzaamheidscrisis tegelijk worden aangepakt. Als de gezondheidssector de handen ineenslaat, en zich uitspreekt voor de noodzaak van een voedseltransitie, kunnen we Nederland zowel gezonder als duurzamer laten consumeren. En dat is goed voor de mens én voor de planeet.

Vijf punten

Dit handvest is een handvat voor organisaties die aan de slag zijn of willen met een gezonde voedseltransitie, o.a. naar gezonde eetpatronen met meer plantaardige en minder dierlijke eiwitten.
Vijf punten waar gezondheidsorganisaties mee aan de slag kunnen

1. Onderschrijf de visie
   Spreek je actief uit voor de visie om naar een verhouding van minimaal 60% plantaardige en maximaal 40% dierlijke eiwitten te bewegen. Zorg dat je visie in lijn is met de adviezen van het Voedingscentrum (Schijf van Vijf) en de Gezondheidsraad (Richtlijnen goede voeding). Maak dit expliciet in communicatie. Het betreft een verschuiving naar een gezond eetpatroon met verhoudingsgewijs méér plantaardig dan dierlijk. Dit betekent dus niet noodzakelijkerwijs vegetarisch of veganistisch, al is dit uiteraard wel een optie voor diegenen die verder willen gaan. Daarnaast erkennen we en houden we rekening met een andere voedingsinname bij specifieke groepen, bijvoorbeeld zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven, kwetsbare ouderen en iedereen die door ziekte of door een kwetsbare gezondheid voedingszorg op maat moeten krijgen. We volgen hierbij diëtistische voedingsrichtlijnen en medische richtlijnen.
2. Formuleer doelstellingen en maak ze onderdeel van beleid en/of strategische agenda Formuleer doelstellingen voor de transitie naar meer plantaardige en minder dierlijke eiwitten en hoe hierop in te zetten door jouw organisatie. Dit kan in sommige gevallen in relatie tot consumptie en voedselomgeving (straatbeeld, aanbod en promotie) – denk bijvoorbeeld aan een ambitie om 80% plantaardig aanbod op te nemen in het bedrijfsrestaurant in 2030. In andere gevallen zal het gaan om informeren (adviezen en recepten). De ambities kunnen worden bekrachtigd door ze op te nemen in beleid of door ze vorm te geven door middel van een strategische actie. De transitietheorie kan hierbij als effectieve basis fungeren.
3. Vind aansluiting bij bestaande initiatieven
   zoalsToekomstproef (dat bijdraagt aan de klimaatdoelen van de Green Deal Duurzame Zorg 3.0) en Goede Zorg Proef Je (dat aansluit bij het Nationaal Preventie-Akkoord, Green Deal Duurzame Zorg 3.0 en het integraal Zorgakkoord).
4. Deel je kennis
   Zet gezamenlijk in op het delen en ontwikkelen van kennis en vaardigheden t.b.v. een duurzaam en een gezond eetpatroon, met in het bijzonder aandacht voor de transitie naar gezonde eetpatronen met meer plantaardige en minder dierlijke eiwitten. Denk hierbij aan een meer plantaardig eetpatroon in het curriculum voor de opleidingen voor chefs, diëtisten, voedingsassistenten en relevant zorgpersoneel in samenspraak met de landelijke beroepsorganisaties.
5. Neem voedselomgeving als focus
   De voedselomgeving (aanbod, promotie, straatbeeld) is, samen met voedselvaardigheden en voedselcultuur, de belangrijkste bepaler van ons eetgedrag. Idealiter ligt de nadruk, in plaats van enkel op informatie, op het aanpassen van de omgeving (aanbod, promotie en straatbeeld) waarin we als consument onze eetkeuzes maken, zodat de gezonde en duurzame (en dus ook plantaardige) keuze de gemakkelijke en betaalbare keuze wordt.
   De organisaties die niet zelf een voedselomgeving hebben kunnen informeren over het belang van de voedselomgeving en over hoe we als consument beïnvloed worden door wat er aangeboden wordt. Bewustwording over de sturende invloed van de omgeving is een kans om de weerbaarheid van de consument tegen ongezonde en niet-duurzame keuzes te vergroten.

Het gehele handvest Gezondheidsorganisaties voor een gezonde voedseltransitie is hier te downloaden.

Bronnen: Nieuwsbrief: PAN Nederland, 28-10-2024, Handvest Gezondheidsorganisaties voor een gezonde voedseltransitie.