Aanbieden van gezonde producten leidt niet tot gezonde keuze in de supermarkt

Consumenten kopen niet méér gezonde producten als die in de aanbieding zijn of op ooghoogte liggen en de ongezonde producten onderin het schap. Er zijn wettelijke maatregelen nodig om mensen echt te kunnen verleiden tot het kiezen voor gezondere voeding. Deze conclusie komt uit de resultaten van het Supreme Nudge onderzoek van Amsterdam UMC, gesteund door de Hartstichting en ZonMw.

80% van producten niet in Schijf van Vijf

De onderzoeksresultaten laten zien dat de verleiding voor ongezonde producten te groot is. Ruim 80% van het voedselaanbod in supermarkten valt niet binnen de schijf van vijf. Enkele prijsmaatregelen en nudges alleen zijn hier niet tegenop opgewassen.

Eerder riep de Hartstichting, samen met alliantiepartners, de overheid op afspraken te maken met supermarkten. Deze noodzaak onderschrijven de Supreme Nudge onderzoekers. Zij vinden dat steviger overheidsbeleid en monitoring nodig is. Aanbevelingen die zij doen, zijn regulering van ongezonde aanbiedingen en het beperken van het ongezonde aanbod in de winkel.

Aanbiedingen geen effect

De onderzoekers analyseerden de gegevens van 361 deelnemers die boodschappen deden bij 12 Coop-vestigingen gedurende 6 tot 12 maanden. Een deel van de winkels liet een aantal gezonde producten extra opvallen door bijvoorbeeld actieprijzen en bordjes, het andere deel niet. Na een jaar bleken deze aanprijzingen en prijsmaatregelen voor gezond voedsel geen effect te hebben op het eetgedrag, het aankoopgedrag en de gezondheid van de deelnemers. Ook de totale afzet van gezonde producten was niet gestegen in de aangepaste supermarkten.

Inwisselen

De onderzoekers keken of het totaal van de boodschappen gezonder werd. Josine Stuber, onderzoeker bij Amsterdam UMC: “We weten uit ander onderzoek dat kleine aanpassingen in de supermarkt wel degelijk kunnen helpen om mensen vaker een gezond product te laten kiezen. Maar wij hebben nu gezien dat mensen in verhouding niet méér gezonde producten kopen. Ze kopen dan bijvoorbeeld wel de paprika die in de aanbieding is, maar wisselen dat waarschijnlijk in voor een ander gezond product, dat ze al van plan waren om te kopen”, licht Stuber toe.

Conclusies

De Supreme Nudge trial heeft geen effect aangetoond van nudges en prijsmaatregelen in de supermarkt op het eetgedrag, aankoopgedrag en de gezondheid van deelnemers, noch op de totale afzet van gezonde producten op supermarktniveau. De wandelcoachinterventie had geen effect op het aantal stappen per dag van deelnemers.

De supermarkt is een complexe en dynamische onderzoeksomgeving waardoor de interventie-implementatie niet volledig is geweest. Daarnaast was de interventiedosering relatief laag ten opzichte van het volledige supermarkt assortiment waarin er een overvloed aan ongezond aanbod is. Bewijs uit eerdere studies toont aan dat nudges en prijsmaatregelen wel in staat kunnen zijn om gezonde aankopen en gezond eetgedrag te stimuleren . Nudges en prijsmaatregelen kunnen daarom een waardevol onderdeel zijn van een bredere set aan maatregelen, waarbij er aanvullend sterkere strategieën ingezet worden die gericht zijn op de promotie van gezond aanbod.

Sterkere strategieen zijn nodig om voldoende tegenwicht te bieden tegen het ongezonde aanbod en om een substantiële impact te kunnen maken op het voedingspatroon en de gezondheid van mensen. Voorbeelden kunnen zijn regulatie van ongezonde aanbiedingen en het toestaan van een maximaal percentage aan ongezond aanbod per winkel. Dergelijke strategieën dienen via beleidsvoering ingevoerd en gemonitord te worden.

Ongezond assortiment aan banden leggen

De overwegend ongezonde omgeving is een doorn in het oog van de Hartstichting. Directeur Hans Snijder: “Onze dagelijkse omgeving verleidt ons voortdurend tot te veel en ongezond eten en drinken. Wij willen juist dat het makkelijk en aantrekkelijk wordt om gezonder te gaan eten. Zo kunnen we hart- en vaatziekten en overgewicht terugdringen. In het Nationaal Preventieakkoord beloven supermarkten hun klanten te stimuleren om producten uit de Schijf van Vijf te kopen. Maar daar komt veel te weinig van terecht. De bedoelingen zijn goed, maar het schiet niet op en daarom zal de overheid het ongezonde assortiment aan banden moet leggen.”

Regelgeving vanuit de overheid kan volgens de onderzoekers een gelijk speelveld creëren voor alle supermarkten. Zij moeten zich dan aan dezelfde maatregelen houden om gezonde productkeuzes te stimuleren.

Bron: persbericht Hartstichting, 4 november 2022

Samenvatting van het onderzoek