Eiwitrijk eten en bewegen belangrijk bij gezond ouder worden

Het PROMISS-consortium, promiss.po@vu.nl

Volgens de European Food Safety Authority (EFSA) hebben ouderen dagelijks 0,83 g eiwit/kg lichaamsgewicht/dag nodig. Meer dan een kwart van de ouderen in zes Westerse landen, waaronder Nederland, haalt deze aanbeveling niet (Hengeveld, 2020). Naarmate de aanbeveling voor eiwit hoger wordt, neemt dit aantal toe tot ruim 50% en 75% bij een aanbeveling van respectievelijk 1,0 en 1,2 g/kg lichaamsgewicht/dag (Hengeveld, 2020) In PROMISS is onderzocht of een hogere eiwitinname bijdraagt aan gezond ouder worden.

PROMISS (PRevention Of Malnutrition In Senior Subjects) is een internationale samenwerking tussen wetenschap, industrie en belangenorganisaties, zoals EFAD en AGE. Met behulp van grootschalige databases zijn de relaties tussen onder andere voedselinname, voedselkenmerken, fysieke activiteit, eetlust, ondervoeding en gezondheid bij oudere volwassenen in kaart gebracht. PROMISS richtte zich daarbij specifiek op het voorkómen van ondervoeding.

Eiwitinname

Uit onderzoek door PROMISS bleek dat dat Nederlandse thuiswonende ouderen met een totale eiwitinname van <0,8 g/kg lichaamsgewicht/dag op alle eetmomenten minder dierlijk eiwit aten dan personen met een eiwitinname van ≥0,8 g/kg lichaamsgewicht/dag (Hengeveld,. 2019). Deze verschillen waren het grootst bij de lunch. In beide groepen waren de belangrijkste eiwitbronnen zuivel, vlees en granen. Een meta-analyse van 8 studies laat zien dat ongeveer 30% van de ouderen de aanbeveling van 0.8 g/kg/d niet haalt (Hengeveld, 2020).

Hoeveel eiwit hebben ouderen nodig?

Op basis van PROMISS resultaten is het advies aan ouderen om dagelijks meer dan 1,0 g eiwit/kg lichaamsgewicht/dag te eten, omdat dit het fysiek functioneren ten goede komt. Voor personen met een BMI <22 kg/m2 of BMI >27 kg/m2 wordt uitgegaan van 1,0 g eiwit/kg aangepast lichaamsgewicht/dag. Het aangepaste gewicht is het gewicht waarbij een persoon een BMI tussen de 22-27 kg/m2 zou hebben.

Voor een optimale eiwitsynthese is het daarnaast belangrijk dat ouderen één keer per dag, en als het lukt twee keer per dag, een maaltijd eten die minstens 30 g eiwit bevat (Cuthbertson, 2005; Symons, 2009; Yang, 2012; Pennings, 2012; Yang, 2012; Holwerda, 2019; Gorissen, 2016).

Risicofactoren voor een lage eiwitinname

Sommige ouderen hebben een groter risico op een lage eiwitinname. Uit verschillende PROMISS-studies komen de volgende risicofactoren naar voren:

• Verminderde eetlust (van der Meij, 2017; Hengeveld, 2020)
• Verminderd reukvermogen (Fluitman, 2021)
• Slikproblemen (Mendonça, 2018)
• Het volgen van een dieet, bijv. zoutarm (Hengeveld, 2019)
• Weinig lichaamsbeweging (Hung, 2019)
• (Ernstig) overgewicht (Hengeveld, 2019)
• Financiële beperkingen (Hung, 2019)

Screen oudere cliënten snel met de Protein Screener

De Protein Screener (www.proteinscreener.nl) is ontwikkeld en gevalideerd het risico op een lage eiwitinname bij ouderen vast te stellen. Als uit de Protein Screener blijkt dat iemand een lage eiwitinname heeft, dient de diëtist een volledige voedingsanamnese uit te voeren.

Eiwitverrijkte voeding

Voor het verhogen van de eiwitinname kan de diëtist eiwitrijke of eiwitverrijkte producten adviseren. Bij het advies van eiwitverrijkte producten, zoals eiwitpoeder, is het belangrijk uit te leggen hoe deze producten toegevoegd kunnen worden aan de gewone voeding en hoe deze gebruikt moeten worden. Praktische tips en recepten kunnen daarbij helpen. Een brochure met recepten wordt binnenkort op de PROMISS-website gepubliceerd.

Duurzame voeding

Om duurzaam te eten, is het niet nodig volledig vegetarisch of veganistisch te eten. Minder dierlijk en meer plantaardig eiwit eten, helpt ook. Als iemand vlees eet, hebben kip en varkensvlees de voorkeur boven rund-, lams- of bewerkt vlees, omdat deze minder impact hebben op het milieu. Voor vis is het duurzamer om dit maximaal één keer per week te eten en te kiezen voor producten met een duurzaamheidskeurmerk.

Bewegen

Bewegen is gezond en zorgt ervoor dat ouderen langer mobiel en zelfstandig kunnen blijven. Toch bewegen oudere mensen vaak weinig en brengen ze veel tijd zittend door.
Het advies voor ouderen is om elke week 2,5 uur matig intensief te bewegen. Is het voor iemand moeilijk om dit advies te halen, dan is elke (vorm van) beweging beter dan geen beweging.

Meer informatie

Meer informatie over het PROMISS-project: www.promiss-vu.eu.
PROMISS is mede mogelijk gemaakt door subsidie van het Europese Horizon 2020 research en innovatie programma (n° 678732).

Referenties
Fluitman et al. (2021). Poor Taste and Smell Are Associated with Poor Appetite, macronutrient Intake, and Dietary Quality but Not with Undernutrition in Older Adults. Journal of Nutrition; 151 (3):605-614.
DOI: 10.1093/jn/nxaa400.
Hengeveld et al. (2019). Comparison of protein intake per eating occasion, food sources of protein and general characteristics between community-dwelling older adults with a low and high protein intake. Journal of Clinical Nutrition ESPEN; 29: 165-174.
DOI: 10.1016/j.clnesp.2018.10.013
Hengeveld et al. (2020). Prevalence of protein intake below recommended in community-dwelling older adults: a meta-analysis across cohorts from the PROMISS consortium. Journal of Cachexia, Sarcopenia and Muscle; 11: 1212–1222. DOI: 10.1002/jcsm.12580
Hung et al. (2019). Appetite and Protein Intake Strata of Older Adults in the European Union: Socio-Demographic and Health Characteristics, Diet-Related and Physical Activity Behaviours. Nutrients; 11 (4): 777
DOI:10.3390/nu11040777
Mendonça et al. (2018). Prevalence and determinants of low protein intake in very old adults: insights from the Newcastle 85+ Study. European Journal of Nutrition; 57(8): 2713-2722.
DOI 10.1007/s00394-017-1537-5
van der Meij et al. (2017). Poor Appetite and Dietary Intake in Community-Dwelling Older Adults. Journal of the American Geriatrics Society; 65(10): 2190–2197.
DOI: 10.1111/jgs.15017
Referenties 30 g eiwit:
Cuthbertson D, Smith K, Babraj J, Leese G, Waddell T, Atherton P, et al. Anabolic signaling deficits underlie amino acid resistance of wasting, aging muscle. The FASEB Journal. 2005;19(3):422-424.
Symons TB, Sheffield-Moore M, Wolfe RR, Paddon-Jones D. A moderate serving of high-quality protein maximally stimulates skeletal muscle protein synthesis in young and elderly subjects. Journal of the American Dietetic Association. 2009;109(9):1582-1586.
Yang Y, Breen L, Burd NA, Hector AJ, Churchward-Venne TA, Josse AR, Tarnopolsky MA, Philips SM. Resistance exercise enhances myofibrillar protein synthesis with graded intakes of whey protein in older men. British Journal of Nutrition. 2012;108(10):1780-1788.
Pennings B, Groen B, de Lange A, Gijsen AP, Zorenc AH, Senden JM, van Loon LJ. Amino acid absorption and subsequent muscle protein accretion following graded intakes of whey protein in elderly men. American Journal of Physiology-Endocrinology and Metabolism. 2012;302(8):E992-999.
Yang Y, Churchward-Venne TA, Burd NA, Breen L, Tarnopolsky MA, Philips SM. Myofibrillar protein synthesis following ingestion of soy protein isolate at rest and after resistance exercise in elderly men. Nutrition and Metabolism (London). 2012;9(1):57.
Holwerda AM, Paulussen KJM, Overkamp M, Goessens JPB, Kramer IF, Wodzig WKWH, Verdijk LB, van Loon LJC. Dose-Dependent Increases in Whole-Body Net Protein Balance and Dietary Protein-Derived Amino Acid Incorporation into Myofibrillar Protein During Recovery from Resistance Exercise in Older Men. J Nutr. 2019 Feb 1;149(2):221-230. doi: 10.1093/jn/nxy263.
Gorissen SH, Horstman AM, Franssen R, Crombag JJ, Langer H, Bierau J, Respondek F, van Loon LJ. Ingestion of Wheat Protein Increases In Vivo Muscle Protein Synthesis Rates in Healthy Older Men in a Randomized Trial. J Nutr. 2016 Sep;146(9):1651-9. doi: 10.3945/jn.116.231340. Epub 2016 Jul 20.