Kauwen van voedsel belangrijk in evolutie

We doen het allemaal op dagelijkse basis en staan er nauwelijks bij stil: kauwen op ons voedsel. Toch heeft dat ‘simpele’ proces van het vermalen van eten waarschijnlijk een belangrijke rol gespeeld in de evolutie van onze kaak, de spieren in ons gezicht en onze tanden en kiezen.

Wetenschappers, waaronder paleoantropoloog Amanda Henry van de Universiteit Leiden, hebben daarover gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Sciences Advance. ‘Voor het eerst is er gemeten hoeveel energie het kost om voedsel te kauwen en dat is een aanzienlijke hoeveelheid. De kans is daarom heel groot dat de evolutionaire veranderingen rondom onze kaak zijn ontstaan om het kauwproces zo efficiënt mogelijk te maken’, vertelt Henry.

Kauwgom als proef

15 vrouwen en 6 mannen, allen tussen de 18 en 45 jaar oud, deden mee aan het onderzoek. Tijdens het kauwen op twee smaakloze kauwgoms, een zacht, de ander rubberachtig, werden allerlei metingen verricht. Zo werd met een speciale kap over het hoofd van de proefpersonen de inname van zuurstof en uitstoot van koolstofdioxide gemeten. Ook werden er electroden gebruikt om de activiteit van de wangkauwspier (masseter spier) te meten.

‘Bij het kauwen op de zachte kauwgom ging het gemiddelde energieverbruik van onze proefpersonen met 10,2 procent omhoog ten aanzien van hun ruststofwisseling (BMR). Bij de rubberachtige kauwgom liep dat zelfs op tot 15,1 procent’, vertelt de onderzoeker. BMR is de hoeveelheid energie die het lichaam dagelijks in rusttoestand verbrandt. ‘Wat we ontdekt hebben is dat het kauwen van voedsel veel energie kost. En nog belangrijker: hoe harder het te kauwen voedsel, hoe meer energie het kost.’

Energie

Veel van ons voedsel nu is bewerkt en vaak relatief zacht. Het eten van de vroege mens was veel moeilijker te verwerken, zoals zaden, noten, wortelknollen en bladeren met veel vezels. Er werd nog niet gekookt zoals wij dat nu wel doen. Het kauwen van voedsel zal daarom meer energie gekost hebben. Voedsel was een schaars goed voor de vroege mens. Evolutionair gezien was het daarom belangrijk dat er weinig energie verloren ging bij het consumeren van die beperkte energiebronnen.  ‘Het is aannemelijk dat via natuurlijke selectie kaken, gezichtsspieren en tanden gevormd zijn die het kauwproces zo efficiënt mogelijk maken, zodat het kauwen van voedsel minder energie kost’, aldus Henry. ‘We denken daarom dat hoe wij als mens nu kauwen geoptimaliseerd is door evolutie.’

Volgens Henry is de ontdekking vooral belangrijk in het onderzoek naar de unieke lichaamsbouw van voorouders van de mens. ‘De fossielen van het kaakgebied van de vroege mensen kunnen we nu beter interpreteren. De resultaten helpen ons begrijpen waarom de vroege mens er zo uitzag.’

Bron: Nieuwsbrief Universiteit Leiden 17 augustus 2022