Nieuwe NDF Voedingsrichtlijn diabetes 2015; voedingszorg op maat

Donderdag 5 februari presenteerde de Nederlandse Diabetes Federatie de nieuwe NDF Voedingsrichtlijn diabetes. Voor dit symposium bestond grote belangstelling. De nieuwe richtlijn is te vinden op de NDF website zorgstandaarddiabetes.nl. De richtlijn biedt praktische handvatten, laat de meerwaarde van de diëtist in het multidisciplinaire team zien en verstevigt de positie van de diëtist.

De NDF Voedingsrichtlijn biedt basis voor evidence based voedingszorg. Daarbij benadrukt de richtlijn het belang van voedingszorg die geïntegreerd is in de diabetesketen. De nieuwe richtlijn is gebaseerd op de laatste wetenschappelijke inzichten en opgesteld door een multidisciplinaire werkgroep met daarin behalve voedingsdeskundigen en diëtisten, ook vertegenwoordigers van diabetespatiënten, zorgverleners en behandelaars. De werkgroep werd voorgezeten door prof. dr. Jaap Seidell, hoogleraar Voeding en Gezondheid aan de VU. De revisie is mede mogelijk gemaakt door het Diabetes Fonds.
 
Wat is er nieuw?
Veranderingen ten opzichte van de versie uit 2010 De NDF Voedingsrichtlijn Diabetes 2015 is anders van opzet dan de richtlijn uit 2010. In vergelijking met de richtlijn uit 2010 wordt in deze richtlijn sterk benadrukt dat het totale voedingspatroon en de leefstijl van het individu centraal staan bij een effectieve voedingstherapie. De NDF Voedingsrichtlijn Diabetes 2015 is daarmee meer in overeenstemming met internationale voedingsrichtlijnen voor diabetes. De focus ligt niet meer zozeer op afzonderlijke voedingsmiddelen of nutriënten, maar op het gehele voedingspatroon. Daarbij is de kwaliteit van de voedingsstoffen belangrijker dan de energiepercentages.
 
In de NDF Voedingsrichtlijn Diabetes 2015 ontbreken dan ook aanbevolen hoeveelheden en energiepercentages voor de macronutriënten in de voeding. De Gezondheidsraad geeft op haar website aan dat ook in de nieuwe Richtlijnen goede voeding (die najaar 2015 verwacht worden), de omslag gaat plaatsvinden van de klassieke voedingskundige benadering waarbij de nadruk ligt op nutriënten, naar aanbevelingen met voedingsmiddelen en voedingspatronen. Meerdere voedingspatronen, ieder met andere verhoudingen van macronutriënten, kunnen een positief effect hebben op glucosewaarden en cardiovasculaire risicofactoren.
 
Er is geen ‘ideale’ verhouding van macronutriënten die gunstig is voor alle mensen met diabetes. Het voedingsadvies bij diabetes dient een advies op maat te zijn, waarbij rekening wordt gehouden met de persoonlijke wensen, motivatie, omstandigheden en mogelijkheden. Als hierbij keuzes gemaakt worden die buiten de kaders van de Richtlijnen goede voeding vallen, is het raadzaam te overleggen met de professional in het team of samenwerkingsverband die het meest deskundig is op dit gebied. Bij de individuele dieetbehandeling spreken we van een minimaal HBO opgeleide voedingskundige, deskundig op het gebied van voeding en gedrag in relatie tot ziekte en gezondheid. Het verdient aanbeveling de mogelijke gevolgen te monitoren met laboratoriumbepalingen en hier indien nodig actie op te ondernemen. Het is bovendien belangrijk dat de zorgverleners alert zijn op het niet volhouden van een gekozen voedingspatroon, zodat zo nodig bijgestuurd en/of de medicatie (opnieuw) aangepast kan worden.
 
Bij mensen met diabetes type 1 ligt de nadruk op de afstemming tussen het voedingspatroon, de koolhydratenverdeling en het insulinewerkingsprofiel, om een optimale regulatie na te streven en daarmee  complicaties te voorkomen of uit te stellen.. Bij mensen met diabetes type 2, waarvan 80% overgewicht heeft, ligt de nadruk voornamelijk op het bereiken of behouden van een gezond gewicht, voldoende lichaamsbeweging en het reduceren van het risico op cardiovasculaire complicaties.
 
Concrete voedingsadviezen bij diabetes type 2
De kwaliteit van geconsumeerde vetten en koolhydraten is belangrijker dan de hoeveelheid. Een voeding rijk aan volkorenproducten, fruit, groenten, peulvruchten en noten is geassocieerd met een relatief lage kans op diabetes type 2. In combinatie met een matige alcoholconsumptie en weinig geraffineerde graanproducten, rood of bewerkt vlees en een lage inname van inname van suikerbevattende producten. De nadruk ligt op de kwaliteit van de voeding aangepast aan de persoonlijke en culturele voedselvoorkeuren en juiste hoeveelheid energie. Voedingspatronen die hiervoor als uitgangspunt kunnen dienen, zijn mediterrane, laag glykemische index, gematigd koolhydraatbeperkt en vegetarische voeding.
 
Koolhydraten
Een laag koolhydraatbeperkte voeding is ca. 40 en% koolhydraten. Een zeer laag koolhydraatbeperkte voeding kan aanbevolen worden als een persoon wil afvallen (20-70 gram koolhydraten per dag), maar geadviseerd wordt om dit maximaal een jaar vol te houden en eventueel langer onder medisch toezicht.
 
Vetten
De inname van verzadigde vetten heeft een negatieve invloed op de samenstelling. Het advies is om de inname van verzadigd vet beperken en te vervangen door producten met enkelvoudig of meervoudig onverzadigde vetten. Zuivelproducten zijn beschermend voor diabetes type 2 en vormen hierop een uitzondering.
Als er geen overgewicht is hoeft de totale hoeveelheid vet niet beperkt te worden. Over kokosvet en roomboter doet de nieuwe richtlijn geen uitspraken.
Voor mensen met diabetes geldt hetzelfde advies over vette vis als voor de algemene bevolking. Stimuleer het gebruik van producten als olijfolie en noten (rijk aan oliezuur en alfalinoleenzuur), maar raad geen suppletie met omega-3 vetzuren aan.
 
 
De samenvattingskaart en de volledige NDF Voedingsrichtlijn Diabetes 2015 zijn te downloaden vanaf www.zorgstandaarddiabetes.nl/richtlijnen-diabeteszorg-en-preventie