Nieuwe richtlijn voor behandeling van overgewicht bij volwassenen

Recent is de Richtlijn overgewicht en obesitas bij volwassenen uitgekomen. Al eerder werd de richtlijn voor overgewicht en obesitas bij kinderen gepubliceerd. De richtlijn is een initiatief van Care for Obesity en het Partnerschap Overgewicht Nederland (PON).

De richtlijn gaat over het in kaart brengen van en de ondersteuning en zorg voor kinderen en volwassenen met obesitas of overgewicht, in combinatie met risicofactoren en/of bijbehorende aandoeningen. Het gaat om zorggerelateerde preventie. De richtlijn is bedoeld voor zorgverleners die zorg verlenen en ondersteuning bieden aan deze patiënten.

Obesitas is een chronische complexe ziekte met meerdere symptomen en multifactoriële oorzaken. Niet alleen een ongezonde leefstijl kan overgewicht of obesitas veroorzaken, maar ook andere oorzaken spelen vaak een rol. Daarnaast zijn er tal van factoren die het afvallen juist tegenwerken en het overgewicht daarmee in stand houden. Deze factoren zijn te verdelen in zeven categorieën: leefstijl, sociaal-economisch, psychisch, medicamenteus, hormonaal, hypothalaam, of genetisch. Het is daarom belangrijk dat hulp-/zorgverleners ook aandacht geven aan onderliggende oorzaken en in stand houdende factoren voordat met de behandeling wordt gestart. Hier wordt in de richtlijn uitgebreid op ingegaan.

BMI en buikomvang

Het gezondheidsrisico van overgewicht en obesitas wordt bepaald aan de hand van de Body Mass Index (BMI) in combinatie met wel of geen aanwezigheid van risicofactoren en/of comorbiditeit. Maar niet alleen de BMI is bepalend. De gezondheidsrisico’s hangen ook nauw samen met de vetverdeling in het lichaam. Vooral de hoeveelheid vet in de buikholte (viscerale vet) verhoogt het risico op cardiometabole gezondheidsproblemen. Dit is de reden dat naast de BMI ook de buikomvang van groot belang is bij de bepaling van het gezondheidsrisico bij volwassenen met overgewicht.

De mate van vervetting van het lichaam bij een bepaalde BMI is afhankelijk van het geslacht, leeftijd en etniciteit. Zo hebben vrouwen een hoger vetpercentage dan mannen, ouderen een hoger vetpercentage dan jongeren en mensen uit Azië hebben een hoger vetpercentage dan Europeanen. Andersom kunnen mensen met een grote spiermassa, zoals sporters en mensen die zwaar lichamelijk werk doen, een lager gezondheidsrisico hebben dan op basis van hun BMI afgeleid kan worden.

Voedingsadviezen

De volgende voedingsinterventies worden aanbevolen in de richtlijn bij volwassenen met overgewicht (in combinatie met een vergrote buikomvang en/of comorbiditeit) of obesitas:

• Geef een voedingsadvies op basis van de Schijf van Vijf en stimuleer de patiënt om zo gevarieerd mogelijk en om zo min mogelijk sterk bewerkte voedselproducten te eten.
• Overweeg bij comorbiditeit, een gepersonaliseerde dieetbehandeling door een diëtist. Dit betreft maatwerk dat wordt afgestemd op de aard van de comorbiditeit en de behoeften van de patiënt op geleide van een nutritional assessment.
• Bij insulineresistentie kan een koolhydraatbeperkt dieet overwogen worden. De reactie op een koolhydraatbeperkte en vetbeperkte voeding is wel sterk individueel bepaald en momenteel nog niet goed vooraf te voorspellen.
• Bij een (intensieve) gecombineerde leefstijlinterventie kan een gemiddeld gewichtsverlies van 5 tot 10% worden behaald (met behoud van spiermassa), maar daarbij is het belangrijk dat er gestreefd wordt naar langdurige gedragsverandering, gewichtsbehoud en optimale kwaliteit van leven.

Het PON komt ook met nieuwe adviezen voor de overheid om beleidsmatig overgewicht te voorkomen, door bijvoorbeeld een suikertaks, het creëren van een gezondere leefomgeving en het goedkoper maken van gezond eten zoals groente en fruit.

Tabel. Niveaus van gewichtsgerelateerd gezondheidsrisico (GGR) bij volwassenen

Bron: Richtlijn Overgewicht en obesitas bij volwassenen en kinderen – Richtlijn – Richtlijnendatabase, 11 juli 2023