Afweercellen herinneren zich een hoog cholesterolgehalte

Zelfs als statines een te hoog cholesterol bij patiënten hebben verlaagd, is de kans op hart- en vaatziekten nog altijd verhoogd. Onderzoekers van het Radboudumc en Nederlandse collega’s hebben nu ontdekt dat bepaalde afweercellen daar mogelijk aan kunnen bijdragen. Hun geheugen is de boosdoener, zo schrijven ze in Cell Metabolism. Na verlaging van het cholesterol blijven afweercellen toch overactief.

Specifieke afweercellen

Een te hoog cholesterol vergroot de kans op aderverkalking en hart- en vaatziekten. Om dit cholesterol te verlagen worden meestal statines gebruikt. Ondanks die verlaging krijgen veel patiënten toch nog hart- en vaatziekten. Langzaam wordt duidelijk dat het niet alleen gaat om cholesterol. Ook het afweersysteem speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van aderverkalking (atherosclerose) en het ontstaan van hart- en vaatziekten.
In een artikel in het wetenschapsblad Cell Metabolism geven Siroon Bekkering van het Radboudumc en collega’s uit Nijmegen, Amsterdam en Rotterdam nu een nieuwe mogelijke verklaring voor dit verschijnsel. Het ‘resterende’ risico op hart- en vaatziekten hangt volgens hen samen met een blijvende activering van het immuunsysteem bij de met statines behandelde patiënten.

Blijvend actief

Bekkering en collega’s onderzochten een onderdeel van het afweersysteem bij mensen met een verhoogd cholesterol en mensen met een normaal cholesterol. Ze zagen daar dat specifieke afweercellen in het bloed (de monocyten) bij mensen met een te hoog cholesterol veel actiever waren dan bij mensen uit de andere groep. Monocyten pakken ziekteverwekkers in het bloed aan en reizen via het bloed naar plaatsen waar infecties zijn ontstaan. Maar monocyten maken ook allerlei ontstekingsstoffen die bijdragen aan het ontstaan van hart- en vaatziekten.
Vervolgens werden de patiënten met een te hoog cholesterol (hypercholesterolemie) behandeld met statines. Drie maanden later werden ze opnieuw onderzocht. Opmerkelijk genoeg waren de monocyten bij hen nog altijd even actief, ondanks het inmiddels verlaagde cholesterolniveau.  

Trained immunity

Niels Riksen, hoogleraar Interne Geneeskunde aan het Radboudumc en coördinator van het onderzoeksproject: “Het lijkt erop alsof de afweercellen die verhoogde cholesterolniveaus nog in hun ‘geheugen’ hebben zitten en blijven doen wat ze deden. Ze blijven even actief als daarvoor, ook al is het cholesterol inmiddels duidelijk gedaald. De bevinding dat monocyten onthouden waar ze eerder aan zijn blootgesteld – en dus een soort geheugen hebben – is pas recent ontdekt. Het verschijnsel wordt ‘trained immunity’ genoemd en in dit onderzoek is het voor het eerst ook daadwerkelijk aangetoond in patiënten.”  

Monocyten kalmeren

Riksen wil graag onderzoeken hoe lang de monocyten onthouden dat ze te maken hebben gehad met een verhoogd cholesterol. Zit er misschien een limiet aan, waarna de cellen het weer rustiger aan gaan doen? En ook erg interessant: zijn er misschien geneesmiddelen, zoals ontstekingsremmers, die de monocyten kunnen kalmeren? Mogelijk kan op die manier het risico op hart- en vaatziekten verder worden teruggebracht.

Publicatie in Cell Metabolism: Treatment with statins does not revert trained immunity in patients with familial hypercholesterolemia – Bekkering S, Stiekema LCA, Bernelot Moens S, Verweij SL, Novakovic B, Prange K, Versloot M, Roeters van Lennep JE, Stunnenberg H, de Winther M, Stroes ESG, Joosten LAB, Netea MG, Riksen NP

Bron: radboudmc.nl