Ziektes bestrijden met goede bacteriën

Onderzoekers van het Instituut Biologie Leiden hebben ontdekt hoe goede darmbacteriën ons aangeboren immuunsysteem reguleren. Door deze verrassende ontdekking wordt het in de toekomst mogelijk om ziekten die gerelateerd zijn aan ontsteking, zoals diabetes en colitis, gericht te behandelen met een cocktail van goede bacteriën. Publicatie in Nature Communications.

Goed of slecht?
Van slechte bacteriën is al geruime tijd bekend waarom ze slecht zijn voor mensen. Ze activeren het aangeboren immuunsysteem (zie kader), wat een afweermechanisme in gang zet in de vorm van een ontsteking. Maar van goede bacteriën was het tot dusver grotendeels onbekend waarom ze goed zijn voor mensen. Onderzoekers Bjorn Koch en Herman Spaink hebben nu ontdekt waarom goede bacteriën in de darmen een positieve invloed hebben op mensen en hoe goede bacteriën worden herkend door ons lichaam.

Verrassende manier
Voor deze ontdekking keken de onderzoekers naar de zogeheten Toll-receptoren, eiwitten die een cruciale rol spelen in het aangeboren immuunsysteem. ‘We hebben ontdekt dat de Toll-receptoren die slechte bacteriën herkennen, ook een rol spelen bij goede bacteriën, maar dan op een hele verrassende manier’, zegt Spaink. ‘We ontdekten namelijk dat goede bacteriën het immuunsysteem via de Toll-receptoren onderdrukken.’

Onverwachtse uitkomst
En dat is heel onverwachts, legt Spaink uit. ‘Normaal zorgt de aanwezigheid van een bacterie of molecuul juist voor een positieve respons in het lichaam. Er wordt dan iets geactiveerd, in het geval van slechte bacteriën een ontstekingsreactie. In het geval van goede bacteriën is het precies het tegenovergestelde: juist de afwezigheid van goede bacteriën zorgt voor de activatie van het immuunsysteem, en de aanwezigheid zorgt voor onderdrukking van dit systeem.’ En juist dat laatste is een gewenst effect bij ontsteking-gerelateerde ziektes. Het is overigens opvallend dat niet alle genen van het aangeboren immuunsysteem worden onderdrukt door goede bacteriën, maar een specifieke subset die nog niet eerder was ontdekt. Dit geeft ook mogelijkheden voor ontwikkeling van nieuwe medicijnen tegen ontstekingsziekten.

Wat kun je ermee?
De ontdekking is niet alleen interessant vanwege de fundamentele inzichten, maar ook vanwege de toepassing. ‘Goede bacteriën zijn heel belangrijk’, zegt Spaink. ‘Maar bij ontsteking-gerelateerde ziektes zoals diabetes type 2 en colitis nemen grote hoeveelheden slechte bacteriën de overhand. Wij hebben nu wetenschappelijk aangetoond waarom goede bacteriën kunnen helpen. Daarnaast hebben we een methode ontwikkeld om per bacterie te bepalen in welke mate deze goed of slecht is voor het afweersysteem.’ Met de uitkomsten van het onderzoek van Koch en Spaink wordt het in de toekomst mogelijk om iemand een cocktail van vooraf geselecteerde bacteriën te geven, als medicijn bij ziektes zoals diabetes en colitis.

Bron: Universiteit Leiden, 15 oktober 2018