Thuiswonende ouderen hebben baat bij krachttraining en extra eiwit

Ouderen kunnen hun spiermassa en -kracht en fysieke prestaties aanzienlijk verbeteren met krachttraining en voldoende eiwit in hun dagelijkse voeding. Zo blijven ze vitaal en kunnen ze langer thuis blijven wonen. Dat concluderen onderzoekers van Wageningen University & Research na ProMuscle in de praktijk, een grote interventiestudie in een real-life-setting, uitgevoerd in vijf gemeentes in ons land. Ze publiceerden hun resultaten in het wetenschappelijke vakblad JAMDA.

Verlies van spiermassa en spierkracht

Bij het ouder worden gaan spiermassa en -kracht achteruit en dat heeft impact op de mobiliteit en zelfstandigheid. De geschatte prevalentie van sarcopenie (verlies van spiermassa en -kracht) onder 65-plussers neemt toe van 11-20 procent in 2016 naar 13-22 procent in 2045. “Dat gaat ten koste van hun vitaliteit, kwaliteit van leven en zelfredzaamheid, waardoor ouderen minder lang thuis kunnen blijven wonen”, zegt Annemien Haveman, als onderzoeker betrokken bij ProMuscle in de praktijk. De Nederlandse overheid heeft het thema Vitaal ouder worden benoemd tot speerpunt in haar landelijke nota Gezondheidsbeleid voor 2020-2024. “Er moeten bewezen effectieve leefstijlinterventies komen voor de groeiende groep van thuiswonende ouderen en de professionals die hen begeleiden”, aldus Haveman.

Meer bewegen en extra eiwit

Lichaamsbeweging en voldoende eiwit in de voeding remmen het verlies aan spiermassa en -kracht. Maar van de 65-plussers in Nederland voldoet slechts 45 procent van de mannen en 36 procent van de vrouwen aan de beweegrichtlijnen – minimaal tweeëneenhalf uur per week matig intensief bewegen, zoals wandelen, fietsen, tuinieren en zwemmen – aldus de Leefstijlmonitor van het CBS, uitgevoerd in samenwerking met RIVM en het Trimbos Instituut.  Veel van hen zijn bovendien niet bekend met het advies om twee keer per week spier- en botversterkende oefeningen te doen. Daarbij komt dat veel ouderen – vooral tijdens ontbijt en lunch – te weinig eiwit binnenkrijgen.

ProMuscle interventiestudie

Vanuit deze gedachte zetten de onderzoekers in samenwerking met vijf gemeentes (Apeldoorn, Epe, Ermelo/Putten, Harderwijk, Ede) en lokale zorgprofessionals een interventiestudie op met 168 (pre)fragiele en/of lichamelijk weinig actieve ouderen van rond de 75 jaar. De helft van de groep volgde 12 weken lang een intensief programma. Dit bestond uit tweemaal per week krachttraining bij een zorgorganisatie bij hen in de buurt, in kleine groepjes en onder begeleiding van een fysiotherapeut. Ze bezochten ook bijeenkomsten met een diëtist waarin ze leerden hoe zij hun dagelijkse eiwitinname konden verhogen. Na deze periode doorliepen de deelnemers een minder intensief ‘uitstroomtraject’ van 12 weken (een- tot tweemaal per week krachttraining bij een zorgpraktijk of sportschool bij hen in de buurt, onder begeleiding van een lokale fysiotherapeut of sportcoach) om hen te helpen bij het vasthouden van hun nieuwe leefstijl. Deelnemers in de controlegroep kregen geen begeleiding, maar wel het verzoek om tijdens de studieperiode hun gebruikelijke leefstijl aan te houden.

Betere fysieke prestaties

De interventiegroep scoorde na afloop van de studie significant hoger op spiermassa en -kracht en fysieke prestaties. “Deelnemers konden ineens dingen die ze voorheen niet meer konden en dat gaf veel voldoening”, zegt Haveman. “Zo konden sommigen ineens weer gewoon fietsen, zonder ondersteuning van hun elektrische fiets.”

Integrale aanpak

ProMuscle in de praktijk is een integrale aanpak, waarbij meerdere disciplines en domeinen betrokken zijn. “Willen we de zorg voor ouderen verbeteren, dan moeten we er een gezamenlijke inspanning van maken”, benadrukt Haveman. “In ProMuscle is dat goed gelukt.” Het project heeft geleid tot nieuwe samenwerkingsverbanden tussen gemeenten en zorgprofessionals, en tussen fysiotherapeuten en diëtisten – groepen die elkaar tot nu toe niet altijd even goed wisten te vinden. Enkele deelnemende praktijken zetten de gezamenlijke interventie na afronding van het onderzoek zelfstandig voort.

Officieel erkend

De Wageningse hoogleraar Lisette de Groot en promovendus Michael Tieland legden zo’n tien jaar geleden de basis voor ProMuscle. Zij toonden aan dat extra eiwit in combinatie met tweemaal per week krachttraining al na 12 weken bijdraagt aan het vergroten van spierkracht (40 procent meer), -massa (1,3 kilo extra) en -functionaliteit bij (pre)fragiele ouderen. Het programma is daarna stap voor stap vertaald naar de praktijk door promovendi Ellen van Dongen en Berber Dorhout. De interventie ProMuscle is eerder dit jaar officieel erkend door het RIVM als effectief programma. De onderzoekers werken aan een kwaliteitsborgingssysteem dat de aanpak toegankelijk moet maken voor een brede groep zorgprofessionals.

Bron: nieuwsbericht Wageningen University and Research, 7 september 2020